Konsiliasaun Obrigatória

Iha 11 Abril 2016, Timor-Leste hahú prosesu konsiliasaun obrigatória ida ho Austrália tuir Nasoens Unidas nia Konvensaun kona-ba Lei Tasi nian (UNCLOS). Liuhusi prosesu ida ne’e, estabelese Komisaun Konsiliasaun ida ne’ebé hasoru malu beibeik ho Timor-Leste ho Austrália ho objetivu, atu hetan akordu ida kona-ba fronteiras marítimas.

Saida mak Konsiliasaun Obrigatória?

Konsiliasaun Obrigatória ne’e prosedimentu ida tuir UNCLOS (Anexu V, Seksaun 2) ne’ebé painel konsiliasaun nian ida ajuda Estadu parte sira hodi hetan rezolusaun amigável ida ba sira nia disputa.

Prosedimentu ida ne’e bele uza bainhira Estadu viziñu sira la iha akordu ruma no Estadu ida halo ona deklarasaun ida hodi hasés-an tiha husi orgaun hirak ne’ebé bele tesi disputa kona-ba fronteiras marítimas obrigatóriamente.

Konsiliasaun ne’e iha konsiliador independente nain lima, ne’ebé hanaran Komisaun Konsiliasaun. Komisaun ne’e buka atu komprende faktus no pozisaun legal Estadu idak-idak nian.

Timor-Leste mak nasaun dahuluk hahú konsiliasaun obrigatória ne’e tuir UNCLOS.

Tanba sa mak Timor-Leste hili ona konsiliasaun obrigatória?

Konsiliasaun Obrigatória hanesan dalan ikus loos mak iha ba Timor-Leste hodi bele ko’alia ho Austrália kona-ba fronteiras permanentes. Ida ne’e tanba iha Marsu 2002, fulan rua molok Timor-Leste restaura nia independénsia, Austrália hasés-an tiha husi rezolusaun obrigatória ba disputa kona-ba fronteiras marítimas tuir UNCLOS. Ida ne’e katak tribunal internasional ida la bele hakotu fronteiras marítimas entre Timor-Leste ho Austrália. Dalan ida deit ne’ebé iha hodi estabelese fronteiras marítimas mak liuhusi negosiasaun. Maibé Austrália lakohi ko’alia kona-ba fronteiras marítimas bilateralmente.

Fronteiras marítimas ne’e kestaun soberania ba Timoraon sira. Governu Timor-Leste hare’e hotu ona opsaun sira hodi hetan nia direitu tuir lei internasional molok hahú prosesu konsiliasaun obrigatória ida.

Prosesu konsiliasaun ne’e fó dalan ba Timor-Leste ho Austrália hodi submete ba Komisaun no partisipa iha prosedimentu konsiliasaun nian. Liuhusi prosesu konsiliasaun ne’e mak Timor-Leste ho Austrália bele konkorda ba sira nia fronteiras marítimas permanentes.

Ho Indonézia oinsá?

Indonézia la hola parte ba prosesu konsiliasaun ne’e ida tanba prosesu ne’e hare’e ba Timor-Leste ho Austrália nia fronteira deit. Rezultadu final konsiliasaun nian ne’e la afeta direitu marítima Indonézia nian.

Timor-Leste ho Indonézia konkorda tiha ona bilateralmente atu ko’alia kona-ba fronteiras marítimas tuir lei internasional no diskusaun hira ne’e hahú tiha ona.

Atu lé liu tan kona-ba Timor-Leste nia luta ne’e, hanehan iha ne’e

Atu lé tan kona-ba prosesu negosiasaun ho Indonézia nian, hanehan iha ne’e

Hare’e ami nia Fixa Informativa iha ne’e

Atu lé kona-ba rezumu Audiénsia Públika Konsiliasaun Obrigatória iha Haia, hanehan iha ne’e
Atu hatene liu tan kona-ba Konsiliasaun entre Repúblika Demokrátika Timor-Leste ho Commonwealth Austrália, hanehan iha ne’e

AVIZU LEGAL

AVIZU IMPORTANTE

Website ida ne’e Gabinete Fronteiras Marítimas husi Konsellu ba Delimitasaun Definitiva ba Fronteiras Marítimas fornese hodi fasilita ema sira ne’ebé lee website ida ne’e, atu aprende kona ba Timor-Leste nia luta ba fronteirs marítimas permanente. Konsellu ba Delimitasaun Definitiva ba Fronteiras Marítimas no Gabinete Fronteiras Marítimas la simu responsabilidade legal saida deit ba konfiansa ba informasaun saida deit mak iha website ne’e (inklui link ba dokumentu esternu sira). Informasaun iha ne’e hanesan rezumu deit no la bele foti hanesan akonsellamentu legal. Informasaun ho opiniaun sira hato’o iha website ne’e no informasaun hirak ne’ebé ligadu la reprezenta diplomátiku no la limite ka afeta direitu Konsellu ba Delimitasaun Definitiva ba Fronteiras Marítimas, Gabinete Fronteiras Marítimas, ka Governu Timor-Leste.

Se iha no bele, Gabinete Fronteiras Marítimas fornese anexu no link sira iha lian Tetun.